Trong những năm qua, công tác thực thi pháp luật bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng đã được Đảng, Nhà nước quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, thông qua đó hoạt động bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng đã đạt được những kết quả nhất định, từng bước đưa pháp luật bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng đi vào cuộc sống, góp phần bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của Người tiêu dùng cũng như các doanh nghiệp chân chính góp phần cân bằng mối quan hệ giữa Người tiêu dùng và các tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đồng thời nâng cao nhận thức và hành động của các doanh nghiệp, thể hiện tính chủ động và hiệu quả trong đó nổi bật là việc thực thi các trách nhiệm về bảo vệ thông tin của Người tiêu dùng, cung cấp thông tin về hàng hóa, dịch vụ, thực hiện đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung, công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng được triển khai thực hiện tốt; cùng với đó công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường được quan tâm, chú trọng, góp phần bình ổn thị trường và tạo môi trường sản xuất, kinh doanh, cạnh tranh lành mạnh, thực hiện tốt việc bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng; thông qua các hoạt động triển khai chính sách pháp luật của Nhà nước về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng đã tạo điều kiện thuận lợi để tổ chức, cá nhân chủ động tham gia vào việc bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng, khuyến khích tổ chức, cá nhân ứng dụng, phát triển công nghệ tiên tiến để sản xuất hàng hóa, cung ứng dịch vụ an toàn, bảo đảm chất lượng; triển khai thường xuyên, đồng bộ các biện pháp quản lý, giám sát việc tuân thủ pháp luật của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ; huy động mọi nguồn lực nhằm tăng đầu tư cơ sở vật chất, phát triển nhân lực cho cơ quan, tổ chức thực hiện công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng; tư vấn, hỗ trợ, tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn kiến thức cho Người tiêu dùng; đẩy mạnh hội nhập, mở rộng hợp tác quốc tế, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm quản lý trong việc bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng. 

Các lực lượng phối hợp kiểm tra, kiểm soát hoạt động kinh doanh thương mại nhằm ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm

Các cơ quan trên địa bàn tỉnh đã tham mưu tăng cường triển khai công tác quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng, tham gia ý kiến vào việc xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, triển khai các chỉ đạo của các bộ, ngành như trong lĩnh vực lưu thông hàng hóa đã ban hành nhiều Kế hoạch, phương án chỉ đạo các cơ quan, hướng dẫn doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại – dịch vụ tăng cường công tác khai thác dự trữ lưu thông hàng hóa với loại hình phong phú, đa dạng, giá cả hợp lý với nhu cầu tiêu dùng, phục vụ tốt nhu cầu sản xuất và tiêu dùng trên địa bàn tỉnh, đặc biệt lưu ý quan tâm đến nhóm hàng hóa tiêu dùng thiết yếu trong các dịp lễ tết, phòng chống thiên tai bão lũ, dịch bệnh… do vậy trong những năm qua thị trường hàng hóa Lào Cai luôn ổn định và phát triển đáp ứng tốt nhu cầu sản xuất và tiêu dùng của nhân dân; đối với lĩnh vực Thông tin và truyền thông đã định hướng cho các cơ quan báo chí, truyền thông tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện các quy định của nhà nước trong sản xuất, kinh doanh, cung ứng dịch vụ bưu chính, viễn thông cho các doanh nghiệp trong việc thực hiện các quy định về phát triển hạ tầng, cung cấp dịch vụ, tăng cường bảo đảm an toàn, an ninh và nâng cao hiệu quả phòng, chống việc chấp nhận, vận chuyển và phát hàng lậu, hàng cấm qua đường bưu chính, góp phần làm lành mạnh thị trường, bảo đảm quyền lợi Người tiêu dùng; lĩnh vực nông nghiệp đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích, thu hút doanh nghiệp, HTX, đầu tư phát triển nông nghiệp, tập trung thực hiện chuỗi liên kết, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp như: Nghị quyết của Tỉnh ủy về Chiến lược phát triển nông nghiệp hàng hóa đến năm 2030 định hướng đến năm 2050, Nghị quyết ban hành quy định một số chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Lào Cai, các chính sách đã được cụ thể hóa bằng các Đề án của từng lĩnh vực, việc xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ sản xuất, thu hút đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn đã góp phần hình thành nên các vùng sản xuất hàng hóa tập trung với nhiều sản phẩm có thương hiệu trên thị trường, để cung cấp cho Người tiêu dùng các sản phẩm có giá trị với nguồn gốc xuất xứ hàng hóa rõ ràng, nhiều sản phẩm được Người tiêu dùng ưa chuộng như Quế hữu cơ Nậm Đét, Chè hữu cơ Bản Liền, gạo Séng cù, Cá Hồi Sa Pa, Lê Tai Nung, Hồng Bảo Hà; lĩnh vực Khoa học và Công nghệ đã có nhiều Chương trình, kế hoạch liên quan đến công tác quản lý tiêu chuẩn đo lường và chất lượng hàng hóa, xây dựng đề án phát triển khoa học công nghệ trên địa bàn tỉnh, trong đó quan tâm hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia xây dựng phát triển sản phẩm hàng hóa, quảng bá thương hiệu cho các nông sản, thực phẩm đặc trưng để đưa ra thị trường phục vụ cho Người tiêu dùng; lĩnh vực Y tế đã ban hành nhiều văn bản, kế hoạch triển khai công tác quản lý về vệ sinh an toàn thực phẩm trong kinh doanh, quản lý các cơ sở kinh doanh dược và vật tư y tế, thông qua đó tuyên truyền cho thương nhân chấp hành các quy định trong kinh doanh nhằm đảm bảo quyền lợi cho Người tiêu dùng nhất là trong sản xuất, kinh doanh và lưu thông hàng hóa thuộc nhóm lương thực, thực phẩm, thực phẩm chức năng, dược phẩm; lĩnh vực phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại đã ban hành các Kế hoạch, văn bản chỉ đạo tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, trong đó đặc biệt quan tâm chỉ đạo đối với các đợt cao điểm phòng chống tội phạm như các dịp lễ tết… nhằm triển khai các hoạt động cụ thể bảo vệ quyền của Người tiêu dùng.

      Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng trên địa bàn tỉnh thời gian qua cũng có những khó khăn, vướng mắc và tồn tại, hạn chế như: Luật bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng được ban hành từ năm 2010, đến nay đã phát sinh nhiều vướng mắc, bất cập và một số quy định không còn phù hợp với thực tiễn, đặc biệt trước bối cảnh trong nước và quốc tế đang có nhiều thay đổi, quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam ngày càng sâu rộng, cùng với sự phát triển kinh tế, xã hội đã làm xuất hiện nhiều hình thức kinh doanh, tiêu dùng mới, đặc biệt là các giao dịch trên môi trường điện tử, các giao dịch xuyên biên giới, các dịch vụ chia sẻ trên nền tảng công nghệ số… do vậy khi phát sinh các vướng mắc các cơ quan quản lý rất lúng túng vì thiếu căn cứ pháp lý; trách nhiệm về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng là trách nhiệm chung của Nhà nước và toàn xã hội, tuy nhiên hiện nay chính sách, pháp luật còn thiếu đồng bộ mới chỉ quy định trách nhiệm của Bộ Công Thương (cơ quan chịu trách nhiệm trước Chính phủ về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng) và Uỷ ban nhân dân các cấp (thực hiện quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng tại địa phương), chưa quy định rõ về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức khác trong việc thực hiện các quy định của Luật bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng do vậy nhiều cơ quan đơn vị chưa thực sự quan tâm đến trách nhiệm thuộc lĩnh vực hoặc ngành mình phụ trách mà còn hiểu rằng nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng là trách nhiệm của ngành Công Thương; Hội bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng đã được thành lập, tuy nhiên chưa có cơ chế hoặc chính sách cụ thể và phù hợp để Hội hoạt động và phát huy vai trò của Hội cũng chưa có cơ chế kêu gọi toàn xã hội tham gia vào công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng, chưa phát huy hết vai trò trong công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng, việc tuyên truyền phổ biến kiến thức còn hạn chế, hoạt động Hội còn phụ thuộc nhiều vào cơ quan quản lý Nhà nước, chưa thành lập được các chi hội, chưa tổ chức được những hoạt động mang tính đặc thù của Hội để thu hút được sự quan tâm, tham gia, hợp tác của đông đảo tầng lớp nhân dân; cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh, Người tiêu dùng còn tâm lý e ngại khiếu nại khi quyền lợi của mình bị xâm phạm; một số văn bản quy phạm pháp luật còn thiếu đồng bộ hoặc chưa rõ ràng như: chưa quy định chế tài xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng, cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh chưa có hướng dẫn cụ thể cũng như cơ chế phù hợp để thành lập và tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ Người tiêu dùng hoạt động; chưa xác định vị trí của Luật bảo vệ Người tiêu dùng trong quan hệ với các Luật chuyên ngành, chưa quy định rõ về trách nhiệm của các cơ quan tổ chức khác trong việc phối hợp thực hiện các quy định của Luật bảo vệ Người tiêu dùng; công chức theo dõi công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng phần lớn đều là kiêm nhiệm, công việc chuyên môn khác chiếm nhiều thời gian, bên cạnh đó không được đào tạo chuyên sâu về kỹ năng, nghiệp vụ bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng nên khi có sự việc cụ thể thì lúng túng, chậm trễ; công tác phối hợp quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng thiếu đồng bộ, chưa có sự vào cuộc của các cấp, các ngành; công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường mặc dù đã được thực hiện, tuy nhiên việc kiểm tra, kiểm soát tại một số địa bàn khu vực vùng sâu, vùng xa còn hạn chế và có thời điểm chưa kịp thời; một số cơ quan đơn vị chưa thật sự vào cuộc, hoặc vào cuộc còn hình thức, coi đây là nhiệm của một ngành nên công tác tham mưu và thực hiện hiệu quả còn thấp; kinh phí ngân sách của địa phương eo hẹp, chủ yếu là nguồn kinh phí xã hội hóa, việc bố trí kinh phí cho hoạt động bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế; do tâm lý e ngại nên Người tiêu dùng khi bị xâm hại quyền Người tiêu dùng không khiếu nại với các cơ quan chức năng nên việc giải quyết các đơn thư khiếu nại tuy đã có nhưng còn rất ít.

    Để công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng được thực thi có hiệu quả trong thực tế, thời gian tới cần tập trung một số giải pháp sau đây:

    Thứ nhất: Sớm hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về Bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng để phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay (Luật, Nghị định, Quyết định…) nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng. Trong đó cần quy định cụ thể về cơ chế phối hợp trong triển khai các hoạt động bảo vệ Người tiêu dùng giữa Trung ương và địa phương, giữa các cơ quan, tổ chức trong ngành, lĩnh vực và danh mục hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung.

    Thứ hai: Các cơ quan thông tấn, báo chí cần tăng cường công tác tuyên truyền về Luật Bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng và các văn bản hướng dẫn có liên quan tới các tổ chức, cá nhân, Người tiêu dùng. Trao đổi thông tin, cung cấp tài liệu, nội dung, thông điệp tuyên truyền để các cơ quan, đơn vị để triển khai nhiệm vụ tuyên truyền pháp luật về bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng một cách đồng bộ, kịp thời, trọng tâm, trọng điểm để Người tiêu dùng nắm vững quyền của mình trong quan hệ mua bán giao dịch, thụ hưởng dịch vụ trên thị trường.  

    Thứ ba: Đẩy mạnh xã hội hoá, nâng cao vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ và tổ chức xã hội trong công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng. Các doanh nghiệp không ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hóa, đầu tư cho việc đăng ký sở hữu trí tuệ, tem nhãn hàng hoá… quan tâm sản xuất sản phẩm phục vụ cho đối tượng là Người tiêu dùng thu nhập thấp nhằm triển khai thiết thực các hoạt động bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng.

    Thứ tư: Triển khai việc giám sát và đánh giá việc thực hiện công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng tại các cấp, các ngành; hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, tổ chức bộ máy chuyên trách bao gồm xác định rõ vai trò, đầu mối, điều tiết và giám sát các hoạt động bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng.

    Thứ năm: Quan tâm hỗ trợ đào tạo, tập huấn về công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng cho cán bộ làm công tác quản lý nhà nước tại địa phương để nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ công chức tại cơ sở nhằm nâng cao năng lực thực thi pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tham gia công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng, bảo đảm hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước với công tác bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng.

    Thứ sáu: Các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng cần phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò, tiếng nói của mình trong việc bảo vệ Người tiêu dùng. Cần xem xét cho phép Hội bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng được hoạt động theo hình thức Hội đặc thù và được hỗ trợ kinh phí để đầu tư trang thiết bị làm việc, kinh phí hoạt động… nhằm phát huy vai trò của Hội và hoạt động một cách hiệu quả.

    Thứ bảy: Các lực lượng tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát thị trường không để lưu thông trên thị trường hàng hóa, dịch vụ không đảm bảo chất lượng hoặc có nguy cơ gây mất an toàn cho Người tiêu dùng, xử lý các hành vi vi phạm làm ảnh hưởng đến quyền lợi Người tiêu dùng. Các cơ quan thông tấn, báo chí cần nắm bắt thông tin kịp thời của những sự việc để các lực lượng kiểm tra xử lý và giải quyết, bảo vệ quyền lợi của Người tiêu dùng ở các vùng miền, địa phương trong cả nước.

    Bảo vệ quyền lợi Người tiêu dùng không là trách nhiệm của riêng ai, mà cần có sự chung tay góp sức, đồng hành của toàn xã hội. Nếu thực hiện tốt các giải pháp nêu trên hy vọng thời gian tới các hoạt động vì quyền lợi của Người tiêu dùng sẽ thực sự phát huy hiệu quản nhằm góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng và bền vững./.

Kim Oanh